Circulaire kozijnen uit nieuwe ketens

Circulaire kozijnen uit nieuwe ketens

Afgaand op het productaanbod en uitgevoerde pilots en projecten, lijkt het circulaire kozijn aan een stevige opmars te zijn begonnen. Welke wegen bewandelen kozijnenfabrikanten en bouwbedrijven om dergelijke kozijnen te realiseren – van hout, aluminium en kunststof? Volgens teamleider Techniek en Duurzaamheid Nico Blaauw van Trebbe draait het momenteel allemaal om opschalen. En de zoektocht van de markt naar nieuwe, solide ketens om grondstoffen te winnen.

 

Een wereldprimeur, zo noemde profine (van de K-Vision Kozijnen) de recente toepassing van 84 volledig circulaire kunststof kozijnen in een pilotrenovatie van woningcorporatie Stadgenoot aan het Amsterdamse Osdorpplein. Een mondiale primeur, omdat, volgens profine, de K-Vision Circulair-profielen niet gedeeltelijk, maar voor de volle 100 procent vervaardigd zijn uit gerecycled kunststof. Dat is een sprong voorwaarts van 80 procent, meldt technisch manager Henk Sprick van profine: “Wij passen standaard al jaren gerecycled materiaal toe in onze kunststof kozijn- en raamprofielen. Het percentage verschilt per profieltype en loopt tot maximaal zo’n 40 procent. Gemiddeld genomen is het 20 procent. Om tot 100 procent gerecycled materiaal te komen, is gezocht naar een manier om het ‘virgin’ kunststof granulaat volledig te vervangen door granulaat uit gerecycled materiaal.”

   
Voor en na: corporatie Stadgenoot renoveerde 84 woningen aan het Amsterdamse Osdorpplein met 500 circulaire kunststof kozijnen uit 100 procent gerecycled materiaal.

Granulaat uit drie hoofdstromen
Voor de 100 procent circulaire kunststof kozijnen in Amsterdam komt het gerecycled kunststof granulaat uit drie hoofdstromen in de bouwketen: productieafval uit de profielextrusie, zaagafval bij kozijnfabrikanten en oude kozijnen uit renovatiewerk. Om de kwaliteit te kunnen garanderen en vervuiling te voorkomen, moeten herkomst en toestroom van dat gerecyclede materiaal bekend zijn en de mengverhouding tussen verschillende herkomsten worden gewaarborgd, aldus Sprick: “Om te garanderen dat het materiaal uit deze stromen weer bij ons terugkomt hebben we nu als eerste in de markt het Kiwa ‘Convenant Circulair Ondernemen’ in ontvangst mogen nemen.”
De eigenschappen van dit gerecyclede materiaal wijken op één punt af van nieuw materiaal, stelt Sprick: “Over de hele linie zijn de eigenschappen van K-Vision Circulair gelijk aan die van reguliere K-Vision-profielen. Inherent aan het hergebruikte materiaal is echter dat je inlevert op één eigenschap: UV-bestendigheid. Om de profielen toch voldoende UV-bescherming te bieden worden ze rondom voorzien van kleur door middel van het innovatieve proCoverTec-kleursysteem.”

500 jaar inzetbaar
Bijzonder aan de circulaire kozijnen zijn de lange levensduur en de hoge isolatiewaarde, aldus profine. De toplaag van het kleursysteem proCoverTec bezorgt de kozijnen volgens de leverancier een levensduur van minimaal 50 jaar. Het kozijn kan vervolgens zeker tien keer gerecycled worden. Korte rekensom van de fabrikant: dat zou dus uitkomen op een levensduur van ten minste 500 jaar. Sprick: “Het kunststof in de kozijnen is – evenals het staal en glas – zeer goed te scheiden en zo nagenoeg volledig te recyclen. Met minimaal verlies van materiaal kan dat zo optellen tot 500 jaar.”
En opschalen? Sprick: “Productietechnisch is dat voor ons zeker mogelijk. De beschikbaarheid van gerecycled materiaal zal hier nog wel een beperkende factor in zijn. Er is op dit moment niet genoeg gerecycled materiaal beschikbaar om alle kozijnen uit onze K-Vision Circulair-profielen te maken.”

Van energielabel F naar A
Bouwbedrijf Hemubo verving voor Woningbouwvereniging Stadgenoot in 84 woningen aan het Osdorpplein in Amsterdam vijfhonderd kozijnen door circulaire kunststof kozijnen. De kozijnen werden door Schipper Kozijnen vervaardigd uit de K-Vision Circulair-profielen van profine. Tijdens de pilotrenovatie was er ook aandacht voor energiebesparing, veiligheid en duurzaamheid. De flat ging van energielabel F naar A. De oude kozijnen, het glas en de restmaterialen werden separaat ingezameld en naar de Bouwhub in Amsterdam gebracht voor een tweede leven. Loont het zich dergelijke kozijnen te produceren voor 84 woningen? Volgens technisch manager Henk Sprick van profine loont circulariteit altijd: “Het project in Amsterdam is echt opgezet als pilotproject. We zijn klein begonnen om de mogelijkheden te bekijken en het product te optimaliseren. Nu weten we dat het succesvol in te zetten is en als partners, stakeholders en anderen enthousiast zijn, kunnen we opschalen.”

Levensduurverlening
‘Spectaculair circulair’, daarmee kopte ontwikkelend bouwer Trebbe eind 2018 zijn persbericht over de introductie van een circulair houten kozijn. Trebbe ontwikkelde het samen met Westerveld en Nederlof en BUVA, voor toepassing in Trebbes woonconcepten BasisWonen en HoogWonen. In het kozijn draait alles om het verlengen van de levensduur. Dat is volgens Nico Blaauw, teamleider Techniek en Duurzaamheid bij Trebbe de basis van de circulariteit van dit kozijn: “Er zijn in de circulaire bouw veel eenmalige projecten, waarin hout via refurbishing nieuwe toepassingen krijgt. Wij zijn ook zo begonnen. Maar inmiddels kijken we naar de seriematige bouw en hoe we daar, zonder afhankelijk te zijn van donorpanden, circulaire kozijnen kunnen realiseren. Daarbij zetten we vooral in op levensduurverlenging – oftewel: voorkomen dat een kozijn überhaupt in de circulariteit komt.”
Die levensduurverlenging dankt het BasisWonen-kozijn om te beginnen aan lichtere kleuren en, indien mogelijk, een meer beschutte ligging in de gevel. Nico Blaauw: “Een kozijn in lichtere kleuren halveert de milieubelasting die ontstaat door de verf die je er steeds maar weer op aanbrengt. Met lichtere kleuren kunnen we naar twaalf jaar als standaardinterval voor onderhoud – in plaats van vier jaar. Daarnaast reduceren bijvoorbeeld diepere neggen en overstekken de inwerking van het weer en dragen zo bij aan levensduurverlenging. Voor het hang- en sluitwerk gebruiken we uniforme sponningen, voor optimale uitwisselbaarheid.”


Het houten BasisWonen-kozijn zet in op levensduurverlenging als basis van zijn circulariteit. Dat leidde tot een kozijn in lichtere kleuren, met een meer beschutte ligging in de gevel en met ruim 20 procent minder materiaal.

Demontabel en smaller
Ook volledige demontabiliteit en beperking van het materiaalgebruik dragen in het houten kozijn aan de levensduur bij. Blaauw: “Als een gebouw gesloopt moet worden of herbestemd, willen we het kozijn er graag zonder slopen uitkrijgen. Dat vraagt om een demontabel kozijn zonder pur en zonder lijm. De ventilatieroosters hebben een materiaalaanduiding die het soort kunststof vermeldt waaruit ze gemaakt zijn, zodat ze goed te recyclen zijn. Daarnaast gebruiken we hout van 90 millimeter dik in plaats van de standaard 114 millimeter. Deze smallere kozijnen voldoen nog aan alle eisen, terwijl ze ruim 20 procent minder hout bevatten.”
De weg naar een circulair standaardkozijn dat op grote schaal in de bouw wordt ingezet, vergt een lange adem, aldus Blaauw. Maar het succes van circulaire kozijnen valt of staat volgens de teamleider van Trebbe wel met de kwantiteit: “Opschalen, dat is het thema momenteel.” Trebbe bouwt momenteel 19 woningen en 27 appartementen met circulaire binnen- en buitenkozijnen voor de ecologische woongroep Ecodorp Zuiderveld in Nijmegen.

Europees hout
Het circulaire kozijn voor Trebbes woonconcept BasisWonen (en later HoogWonen) ontstond uit de deelname van Trebbe, Buva en Westerveld & Nederlof aan de TNO-werkgroep ‘Technologiecluster Circulair ontwerpen, leveren en bouwen’. Dankzij de lichtere kozijnkleuren en de meer beschutte ligging, kwam ook ander kozijnhout in beeld. De ontwikkelaars van het circulaire kozijn konden daardoor gebruikmaken van Europese alternatieven voor geïmporteerd hout uit Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Dat Europese hout, ook voorzien van een FSC- of PEFC keurmerk, vraagt minder transport en is dus minder milieubelastend en goed voor een kleinere CO2-footprint. De levenscyclusanalyse geeft aan dat het circulaire kozijn meer dan 50 jaar meegaat, bij een gehalveerde CO2-emissie. Inmiddels lopen ook de eerste verkenningen en projecten met sloophout.

 
Het BasisWonen-kozijn kan toe met hout van 90 millimeter dikte. Europees hout is hierbij het alternatief voor hout van overzee.

Circulair aluminium
Opschalen, dat is ook de wens van Niels Struijcken, ontwerpmanager bij Heijmans. Het bouwbedrijf uit Rosmalen heeft als doelstelling om in 2023 volledig circulair te bouwen. Voor een circulair appartementencomplex op het terrein van De Kleine Aarde in Boxtel kijkt Struijcken naar de mogelijkheden om kozijnen uit volledig gerecycled aluminium toe te passen. Zijn hoofdzorg: zijn circulaire ketens haalbaar die voldoende grondstoffen opleveren voor nieuwe aluminium kozijnen? Struijcken: “Onze opdrachtgever wilde een maximaal circulair gebouw, op gebied van materialen, energie, water en ecologie. Architect Marlies Zuidam van FAAM ontwierp een massief houten appartementencomplex, demontabel en uit hernieuwbare materialen. Voor de gevel koos zij met het oog op esthetiek en daglichttoetreding voor aluminium puien.”
Voor de 22 appartementen in Boxtel haalde Heijmans 3000 kilo aluminium uit een donorpand in Rotterdam – een partij waarvan Heijmans herkomst en kwaliteit kent. Struijcken: “De partij Rotterdams aluminium wordt gesmolten en dient als grondstof voor de nieuwe kozijnen in Boxtel.” Het aangeleverde aluminium wordt via mallen geperst tot billets, lange dunne staven die bij een profielenfabrikant worden geëxtrudeerd tot basisprofielen.


In een appartementencomplex in Boxtel komen circulaire aluminium kozijnen – gemaakt uit aluminium geoogst uit donorpanden. In de circulaire keten van Heijmans transformeert aluminium uit donorpanden tot billets die bij een profielenfabrikant worden geëxtrudeerd tot basisprofielen.

Nog geen sluitende keten
Kleine kanttekening: die 3000 kilo is onderdeel van een batch van in totaal 40.000 kilo gerecycled aluminium die in twee ovens verwerkt wordt. Heijmans’ Rotterdamse partij eindigt dus in een mix van grondstoffen waarvan de herkomst bij de bouwer uit Rosmalen níet bekend is. Struijcken: “Dat klopt. Wij hebben nog geen sluitende keten gebouwd. Maar over drie jaar willen we circulair zijn en dit is een van de pilots waarbij we de materialenboom uitkleden en tot de kern willen komen van de herkomst van materialen. Voor ons deel uit de batch is de herkomst van de grondstof duidelijk – en dat communiceren we naar de opdrachtgever.”
Heijmans heeft goede gronden om deze weg te onderzoeken. Struijcken: “Als je kiest voor hergebruik van bestaande kozijnen, loop je tegen een aantal dingen aan: je bent afhankelijk van donorpanden, je kan maar mondjesmaat aangeven wat de herkomst van de grondstoffen van je geoogste kozijnen is, je ontwerp wordt afhankelijk van je geoogste donorkozijn – en je kunt niet opschalen. Reden voor ons om te kijken naar de kansen van ‘groen aluminium’, gerecyclede grondstof voor nieuwe kozijnen. Bijkomend voordeel van deze weg: je zit als architect bij het ontwerpen niet vast aan de maat van je geoogste puien. Om honderd procent circulaire kozijnen te krijgen, kijken we in deze pilot naar een intensieve samenwerking tussen de ketenpartners, zodat we boven tafel krijgen wat de herkomst en kwaliteit van grondstoffen is, met ons in de rol van luchtverkeersleider die in alle stappen in de keten de vinger aan de pols heeft. Het is spannend om te onderzoeken hoever we daarin kunnen komen.”

Dit atikel staat in de Raam en Deur september editie 4-2020.
Tekst Hans Fuchs Beeld profine; Trebbe; Heijmans

 

Hier uw advertentie?
Bel +31 (0)73 503 35 44.