Kozijnen van onbehandeld accoya in lariks kolommen.

Kozijnen van onbehandeld accoya in lariks kolommen.

Kenniscentrum Biosintrum in Oosterwolde is voor 80 procent biobased. 

Aan de gevels heeft het multifunctionele pand naar ontwerp van Paul de Ruiter Architects lariks kolommen en kozijnen van onbehandeld accoya. De kozijnen zijn geplaatst in sponningen in de kolommen.
Rob van der Hoek, projectmanager bij Bouwbedrijf Buiteveld, een van de drie bedrijven van de aannemerscombinatie Natuurlijk Bouwen: “De aansluiting van kolommen en kozijnen is in dit gebouw een significant detail. Dat kreeg tijdens de ontwerpfase dan ook veel aandacht. Zodoende hadden we op de bouwplaats een goed doordacht prefab bouwpakket.” Op het duurzame bedrijvenpark Ecomunitypark in Oosterwolde is de biobased economy leidraad. Het multifunctionele kenniscentrum Biosintrum is er de jongste exponent van. Het onlangs opgeleverde pand is voor vier vijfde deel opgetrokken uit biobased materialen. Behalve hout zijn in het energieneutrale gebouw gerecyclede spijkerbroeken verwerkt (in de isolatiepanelen), het kreeg een koepel uit gerecycled plastic en gevelbekleding uit bio-composieten, cradle-to-cradle vloerbedekking en een vloer met olifantsgras.

Biobased
Paul de Ruiter Architects’ visie op biobased bouwen: bouwen met hernieuwbare grondstoffen die op een ‘groene’ manier kunnen worden getransformeerd tot een bouwmateriaal dat na gebruik opnieuw kan worden ingezet of op een schone manier weer tot grondstof voor andere bouwmaterialen kan worden verwerkt – en dat allemaal terwijl de eigenlijke grondstof in de gebruiksfase weer nieuw aangroeit.
Multifunctioneel
Het Biosintrum is een multifunctioneel kenniscentrum voor bijeenkomsten en bedoeld als een verbindend element tussen bedrijfsleven en onderwijs. Het gebouw heeft een Y-vormig ontwerp met drie volumes aan een centraal atrium. Elk volume biedt ruimte aan een specifiek programma: een laboratorium voor onderzoek naar biobased innovaties, ruimte voor vergaderingen en congressen, en ruimtes voor onderwijs (hogeschool/universiteit) en kantoren voor ‘eenpitters’ en flexwerkers, als alternatief voor de grote bedrijven op het park. Het restaurant in het gebouw is een ontmoetingsplek voor de bedrijven rondom.

Hout domineert
Hout is het dominante bouwmateriaal in het Biosintrum. Het gebouw heeft een constructie van gelamineerd hout van De Groot Vroomshoop Gelijmde Houtconstructies. Het bedrijf verzorgde de gelamineerde houtconstructie, CLT vloerplaten en de prefab houten daken en wanden van het Biosintrum. De spanten in het Biosintrum zijn duidelijk zichtbaar. Ze bestaan uit kolommen van lokaal lariks uit Drenthe en liggers van vuren. De kolommen staan 1,2 meter uit elkaar, de liggers overspannen circa 10 meter.

Veel én weinig biobased
Rob van der Hoek, projectmanager van de Oosterwoldse aannemerscombinatie Natuurlijk Bouwen, zat al vroeg aan tafel om mee te denken over de detaillering en de uitvoering van het Biosintrum: “De insteek was om een biobased gebouw te creëren. We kwamen er al snel achter dat er op dat gebied heel veel én heel weinig is. Bij de binnenwanden konden we kiezen uit zes of zeven alternatieven, van hennep- tot strobouw. Ook bij de dakbedekking was genoeg keuze.” Minder keuzevrijheid was er bij het glas en de klimaatinstallaties, constateerde Martijn van Gameren, architect bij Paul de Ruiter Architects: “We willen graag 100 procent biobased bouwen, maar dat lukt nog niet. Deels zit dat in het materiaalaanbod. Zo zijn de kanalen en de installatiekasten niet verkrijgbaar in biobased materialen.”
Pressure cooker middag
Tijdens wat Van der Hoek een ‘pressure cooker middag’ noemt, maakten de betrokken partijen de definitieve materialenselectie. Van der Hoek: “Daar veranderde bijvoorbeeld het idee om een lemen vloer toe te passen – te kwetsbaar voor een utiliteitsgebouw als dit – in leemterrazzo en uiteindelijk in de keuze voor een vloer van biobound beton met olifantsgras dat CO2 vasthoudt. Bij de binnenwanden kozen we voor houtsysteembouw met akoestische isolatie van spijkerbroeken die in de gemeente Ooststellingwerf waren ingezameld.”
Symbiose
Ook lokale factoren speelden een rol. Van Gameren: “De grond waarop Biosintrum staat is drassig leem. Hier was een betonfundering vereist, hout krijg je hier niet goed waterdicht. De fundering bestaat uit traditionele betonnen heipalen en een ter plaatste gestorte betonnen vloer van 200 millimeter, met daarop stalen pootjes voor de lariks kolommen. Er is zo min mogelijk cement en veel gerecycled betonpuingranulaat toegepast.” Belangrijke kanttekening van Van Gameren: “Het Biosintrum is straks BREEAM Oustanding gecertificeerd. Bij het ontwerp hebben we de grenzen opgezocht van wat er op dit moment mogelijk is met biobased bouwen binnen de huidige normen en regelgeving en dat heeft zowel procesmatig als projectmatig een prachtig resultaat opgeleverd.”

Modulaire en flexibele gevels
De gevels van het Biosintrum hebben een repeterend stramien van dichte prefab houtskeletbouw-elementen en open delen met accoya gevelkozijnen waar het daglicht wordt binnengehaald. De dampopen houtskeletbouw-elementen hebben een vuren stijl- en regelwerk, met aan de binnenzijde een OSB plaat, op de bouw gevuld met houtcellulose. Aan de buitenkant bevindt zich een houtvezelplaat met als gevelbeplating Neolife-biocomposiet, voorzien van een in het oog springende verticale profilering. De gevelopbouw en het gebruik van hout maken het Biosintrum modulair en flexibel. Op de drie koppen kan het kenniscentrum uitgebreid of verkleind worden.

Significant detail: aansluiting kolom-kozijn
De kozijnen in het Biosintrum zijn door en door accoya en onbehandeld. Architect Martijn van Gameren van Paul de Ruiter Architects: “We kozen voor accoya vanwege de eigenschap dat het onbehandeld toegepast kan worden, waardoor de natuurlijke structuur zichtbaar blijft. Esthetisch sluit dit perfect aan op de vuren balken in het interieur.” De accoya kozijnen in het Biosintrum worden door Dijko uit Oosterwolde vervaardigd en zijn voorzien van dubbele kierdichting bij de draaiende delen en triple glas van AGC (ook uit Oosterwolde). Schildersbedrijf Dijkstra (tevens uit Oosterwolde) plaatst deze beglazing. De aansluiting van de lariks kolommen en de kozijnen is in het Biosintrum een significant detail, onderstreept Van der Hoek: “Dat detail kreeg tijdens de ontwerpfase in het team veel aandacht, esthetisch, bouwfysisch en constructief. Goede engineering in combinatie met een hoge mate van prefabricage van spanten en cross laminated timber-vloeren en wanden zorgden voor een goed doordacht prefab bouwpakket voor op de bouwplaats.”

Detail geoptimaliseerd
De lariks kolommen van het Biosintrum zijn voorzien van sponningen van 30 millimeter breed en 150 millimeter diep, waarin het kozijn is ‘gedrukt’. Rob van der Hoek: “In die sponningen had ook direct het glas gekund, maar dat was uiteindelijk best lastig met naar binnen draaiende delen en vanwege de KOMO-garantie. Het lariks moet bovendien kunnen krimpen en zetten.” Zodoende werd het detail geoptimaliseerd. Van der Hoek: “Het was een puzzel om ervoor te zorgen dat het raamhout niet uitsteekt door de lijn van het raamkozijn en in één vlak blijft. Het kozijn is direct, dus zonder stelkozijn of spouwlatten of iets dergelijks bevestigd aan de lariks kolommen.” Ook luchttechnisch moest het detail kloppen. ProClima ontwikkelde speciaal voor het project een tweezijdig klevende tape om dat te borgen. Het resultaat van de blowerdoortest medio oktober (ruwbouwfase) gaf een waarde van 0,10. De eis is een qv10 van 0,25 dm3/s.m2. Rob van der Hoek: “Dat is een bevestiging dat het optimaliseren van het aansluitdetail op alle vlakken goed gelukt is.”

––––––––––––––––––––
Projectgegevens
Opdrachtgever: gemeente Ooststellingwerf
Oplevering: december 2018
Ontwerp: Paul de Ruiter Architects
Projectarchitecten: Paul de Ruiter, Noud Paes
Projectleider: Martijn van Gameren
Ontwerpteam: Florina Nentu, Ronald Hageman
Projectmanagement: 4THECITY – Bert Krikke
Bouw: Aannemingscombinatie Natuurlijk Bouwen (Bouwbedrijf Buiteveld; Bouwbedrijf Doornenbal; Bouwgroep de Jong)
Engineering en montage houtconstructie: De Groot Vroomshoop Gelijmde Houtconstructies
Accoya kozijnen, ramen en deuren: DIJKO
Adviezen constructies: Adviesbureau Lüning
Adviezen installaties: Installatiebedrijf Bakker
Adviezen bouwfysica: Bouwfysica-bedrijf Landstra
Adviezen duurzaamheid: DGMR en Tom Linneman (BREAAM)
––––––––––––

Grote foto
Multifunctioneel
Het Biosintrum is 80 procent biobased en is een multifunctioneel kenniscentrum – compleet met laboratorium voor onderzoek naar biobased innovaties, vergader- en congresruimte, onderwijsfaciliteiten, kantoren voor flexwerkers en een restaurant.

Prefab geveldelen
De gevels van het Biosintrum hebben een repeterend stramien van dichte prefab houtskeletbouw-elementen en open delen met accoya gevelkozijnen waar het daglicht wordt binnengehaald.

Centraal atrium
Het uit hout opgetrokken Biosintrum heeft een Y-vormig ontwerp met drie volumes aan een centraal atrium.

Bouwpakket
De spanten uit lariks kolommen en vuren liggers zijn de basis van het goed doordachte prefab bouwpakket op de bouwplaats.

Sponningen
De lariks kolommen van het Biosintrum hebben sponningen van 30 millimeter breed en 150 millimeter diep, waarin het accoya kozijn is ‘gedrukt’.

Tekst: Hans Fuchs  Beeld: Paul de Ruiter Architects; Bouwbedrijf Buiteveld
Dit artikel staat in Raam en Deur editie 6-2018 in de rubriek Bouwplaats.

Hier uw advertentie?
Bel +31 (0)73 503 35 44.