Kozijnen in de kringloop

Kozijnen in de kringloop

Directeur Erik Koremans over het hybride kozijnconcept van New Horizon.

Als het aan de urban miners van New Horizon ligt, draait de bouw binnenkort op basis van een nieuw economisch model: niet meer ‘lineair’, maar ‘circulair’ – op basis van gesloten kringlopen, in demontabele architectuur en met optimaal hergebruik van materialen. Inclusief de kozijnen, stelt directeur circulair bouwen Erik Koremans van New Horizon. Maar zo ver is het nog niet: “Als het gaat om hergebruik van kozijnen in nieuwbouw, leveren wij met onze partners een hybride concept. Dat is een beschikbaarheidsgarantie: waar we aan hergebruikte kozijnen tekort komen, vullen we aan met ‘nieuw’, afhankelijk van het project.”

Het idioom van de urban miners van New Horizon is misschien even wennen voor een bouwer van de oude stempel. Directeur circulair bouwen Erik Koremans van New Horizon en de zijnen spreken niet van het slopen van gebouwen, maar van het oogsten van materialen uit donorpanden. Van ontmanteling en hergebruik, niet van vernietiging en afval. Kort en goed: van urban mining. Achter de terminologie – oogsten, ontmantelen, donorpanden, urban mining – schuilt een compleet andere visie op de bouw, onderstreept Erik Koremans: “Wij kijken met een andere bril naar de bestaande omgeving dan de reguliere bouw. Voor ons is de stad een bron van materialen en grondstoffen en wij nemen door het aannemen van ontmantelingswerkzaamheden de regie over de stroom materialen die uit de donorgebouwen in die stad wordt afgevoerd.”

Philipskozijnen in Circl
Koremans houdt zich binnen New Horizon bezig met het terugleveren van die materialen en grondstoffen aan de markt, of het nu gaat om nieuwe betonproducten die van oud beton worden gemaakt, bitumen (bij New Horizon grondstof voor circulaire dakrollen Citumen), circulaire bakstenen, hout – alles wat een bestaand gebouw prijsgeeft. Inclusief kozijnen. Koremans: “Kozijnen kunnen soms prima hergebruikt worden in nieuwbouw. Neem het circulaire paviljoen Circl op de Amsterdamse Zuidas. Daar zijn beneden in het vergadercentrum prachtige houten kozijnen uit een oud Philipspand opnieuw gebruikt.”

Decarbonalisatie
Overigens is circulair bouwen breder dan alleen hergebruik van materialen en grondstoffen uit donorgebouwen, legt Koremans uit: “Ook bouwen met biobased bouwmateriaal is circulair, en ook zeker demontabel bouwen. In het verleden hebben we nooit gebouwd om terug te nemen – en dat is nu een beperking voor de circulaire economie die wij voorstaan. Om duidelijk te maken waarom wij circulaire bouwmaterialen leveren aan de markt, gebruik ik zelf ook wel de term ‘decarbonalisatie’ in plaats van circulair bouwen. Dat begrip geeft helder aan wat wij doen en voor elkaar krijgen met onze manier van werken: reductie van de milieu-impact en daarmee dus ook reductie van CO2.”

Structurele duurzaamheid
De circulaire economie is volgens Koremans concurrerend met de traditionele ‘lineaire’ economie. Hij noemt het circulaire model van New Horizon om twee redenen ‘structureel’: het is zakelijk onderbouwd en het is circulair: “De CO2-reductie door het oogsten en terugleveren van materialen aan de markt is aanzienlijk. CO2-reductie is momenteel uiterst belangrijk, in verband met de overheidsnormering MPG (milieuprestatie van gebouwen). De doelstelling vanuit de overheid is een circulaire economie in 2050.”

‘Wearthy waardescan’
New Horizon en NIBE ontwikkelden de ‘wearthy waardescan’ voor architecten en projectontwikkelaars om bij nieuwbouw-, transformatie- en renovatieprojecten de MPG-waarde te optimaliseren. De tool draagt concreet bij aan de reductie van de CO2-uitstoot van bouwmaterialen in de ontwerpfase. De overheid scherpt de MPG-waarde de komende jaren verder aan. De focus van de bouw zal daardoor meer en meer om duurzaamheid draaien, zo meldt New Horizon.

Spaak in het wiel
Kozijnen uit donorgebouwen ontmantelt New Horizon waar mogelijk in hun geheel. Maar voor hergebruik, bijvoorbeeld aan de gevel, steekt het bouwbesluit een spaak in het wiel. Voor gevels van nu hanteert het bouwbesluit hogere isolatie-eisen en verlangt betere kier- en luchtdichting. Koremans: “Die bouwbesluit-eisen zijn nu een drempel. Aan de andere kant is er vanuit de overheid de MPG-normering voor materiaaltoepassing. Die speelt ons weer in de kaart. De impact van circulair bouwen is de reductie van de milieukosten in relatie tot de MPG.”

Hardhouten kozijnen uit het Metropolitan
New Horizon ontmantelt in het kantoorpand Metropolitan aan de Buitenveldertlaan in Amsterdam het inbouwpakket en de gevels. Dat doet New Horizon in het bestek van een verduurzaming (het gebouw gaat naar label A) en een transformatie tot multi-tenant pand. Voorafgaand aan de transformatie in opdracht van Heembouw, oogst New Horizon uit het Metropolitankantoor ruim 800 meter kabelgoot, hang -en sluitwerk, hardhouten kozijnen, 380 vierkante meter systeemwanden, een complete glazenwassersinstallatie en bijna 1.500 vierkante meter bitumen.

      

Circulair kozijnonderhoud
Meestal komen kozijnen partieel, in de vorm van de grondstof hout, uit een donorgebouw vrij. Koremans: “Hardhout leveren we terug aan Stiho, die maken daar standaard maatbalken van en gebruiken het ook voor deelvervanging van kozijnen – dat is dus onderdeel van circulair beheer en onderhoud. Daarnaast is voor ons een circulaire economie ook een inclusieve economie: als hout moet worden ontspijkerd, dan doet een 50/50 Workcenter van het Leger des Heils dat.” Hier werken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Matchen met de oogstkaart
Bij het ontmantelen van een donorgebouw maakt New Horizon altijd eerst een oogstkaart met een overzicht van terug te leveren materialen. Zowel bouwkundig, elektrotechnisch als werktuigbouwkundig. Koremans: “Dat is een indicatie aan onze partners van wat we verwachten terug te kunnen leveren aan de markt. Het is bij deze manier van bouwen altijd een kwestie van matchen van vraag en aanbod: wat wil men hebben en wat is wanneer voorhanden? Op het gebied van kozijnen leveren we een hybride concept met onze partners. Dat is een beschikbaarheidsgarantie, bijvoorbeeld als het gaat om hergebruik in nieuwbouw. Waar we bestaande kozijnen tekort komen, vullen we aan met ‘nieuw’, afhankelijk van het project. Wij zijn ondernemers met lef. Wij doen! En wij doen wat nú mogelijk is. Wij richten ons op waardebehoud in plaats van waardeverlies.”

 

Circulaire ontwerpscan
Met Heembouw zette New Horizon een samenwerking op voor de ontwikkeling van onder andere ontwerpprincipes om zo circulair bouwen met bestaande materialen en producten in de praktijk mogelijk te maken. Koremans: “Die standaard zijn we nu al aan het ontwikkelen.” Er is nu ook al een samen met het NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) ontwikkelde circulaire ontwerpscan: de ‘wearthy waardescan’. Koremans: “Uit ieder ontwerp komt altijd een MPG-score. Het getal 1 is daarbij sinds 1 januari 2018 de norm, die staat voor 1 euro milieukosten per bruto vierkante meter vloeroppervlak. Als die score groter is dan 1, scannen we het ontwerp en krijgt men een alternatief aangeboden om die MPG te verlagen – en dat is nodig voor de omgevingsvergunning. Verwacht wordt dat de eerste bijstelling van die norm naar beneden per 1 juli wordt doorgevoerd. Dat verlagen kan bijvoorbeeld zijn in de vorm van een aanpassing van kozijnen, maar veel impact wordt gemaakt door de aanpassing van het beton in ons circulair beton. Dat geeft veelal de meeste impact op het verlagen van de MPG, vanwege het volume in een gebouw – vergeleken daarmee is het effect van kozijnen in een ontwerp gering.”

Met reusachtige labelsprongen naar 2050
In 2050 moet de bestaande bouw in Nederland energieneutraal zijn. Dat vergt in veel gevallen een reusachtige labelsprong, te realiseren met gebouwgebonden maatregelen (bouw en installatietechnisch) en duurzame energieopwekking. De 7,9 miljoen woningen in Nederland maken het grootste deel van die bestaande omgeving uit. Van die woningen heeft 11 procent label A, 14 procent label B en 75 procent een label lager dan B (stand 2016).
In 2014 had van de 2,4 miljoen corporatiewoningen 24 procent label A of B en 32,7 procent label C. 43,4 procent scoorde minder dan label C. Overigens scoren de 10.000 schoolgebouwen in Nederland gemiddeld label E.
(Bron: Bouwend Nederland)

Dit artikel staat in de rubriek 'Dossier Circulair' in de Raam en Deur juni editie 3-2019.
Tekst Hans Fuchs Beeld New horizon

 

Hier uw advertentie?
Bel +31 (0)73 503 35 44.